Lekeition Ibilbideak
Idatzita Koldo
Lekeition Ibilbideak
IBILBIDEA 1.- Ibilbide hau hasten dugu Berriotxoa kaletik igoz, Gerrikabeitia kalean amaitzen duena. Eskuz ezkerrekoa begiets dezakegu lehen eraikin berezia, Etxezabal; bere burdina-lanak interesgarriak dira. Gerrikabeitia kalea gurutzatuz, Santo Domingo kalean sartzen gara..
Eskuz ezkerrekoa Dominicas Amen komentua, 1368tan sortuta, elementu gotiko, barroko eta pizkundekoak dauzka. Aurrez aurre eta kale txiki batek komentutik bananduta dago Uriarte-ko jauregia. Estilo barrokoko eraikin honek Erdi Aroko dorrea biltzen du. Behean jauregi honekin, kalearekin elkartuta, Turpín, Pizkundeko estiloko, dorrea aurkitzen du.
Dendari kaleko pasealekuan jarraituko dugu, XVIII eta XIX, mendeetako etxeak, jende arruntak, dendak eta artisau-saltokietarako espazio gutxi duena. Eskuinera Beheko Kalea utziko dugu, Dendariaren antzeko eraikinekin, baina zaharragoak direnak.
Dendari kalea, Pascual Abaroa etorbidea bukatzen da, hain zuzen ere. Hemendik aurrera, ezkerretara eta erdi aroko harresiaren mihise bat, pasabide estuan hasten da.
Usotegi lorategiaren ondoan, Esperanza iturria da, neoklasikokoa, XIX mendekoa. Atea kalean dagoeneko gaude, Atea auzoan. Jarraian, eskolen aurrean, Atea azoka zaharra, gaur egun karratu bat, Kristo Atariaren guruztokia, leku horretan hegoalderantz bizi ziren parrokiakoen hilobietan leku atseginean.
Guruztoki honen atzean Zubietako jauregiaren sarrerako atea sartzen da XVIII mendekoa. Errepidearen beste aldetik, Mandaska izenez ezagutzen den iturri da, barrokoa, 1726an eraiki zuten.
Puntu honetan, ibilbidea Arropaineraino jarraitu ahal izango da, Magdalenako ermita dago, itsasadarraren ondoan, meatzaritza itsasontzi zaharraren antzinako zaharrena XVIIIgarren mendekoa.
IBILBIDEA 2.- Gamarra enparantza eta Abaroa kalean jarraituz, Santa Maria Udalaren Basilikara iritsiko gara. Eraikin gotiko berantiarra, XVgarren mendean, amaieran, amaitua. Bisita bat merezi du bere estalkia eta bere garapen horogikoa, gargolioak, orratzak ... eta merezi du barnealdea bisitatzea, non aldare nagusia nabarmentzen baita, Cavaille-Coll organoa, harmonium, Magdalena irudia, laudak, nabarmentzen dira, etab...
Aldare nagusiko erretaula, gotikoa-flandestarra. XVIgarren mendekoa. Duela gutxi zaharberritu da. Bere dimentsio eta polikromia dela eta, Bizkaian garrantzitsuena da eta penintsulako garrantzitsuenetako bat, Sevillako eta Toledoko katedralak baino ez dabe gainditu.
Ate nagusitik irtenez, ezkerraldean Arostegiko jauregia dago, arkitektura neokantabriarreko adibide ederra. XIXgarren mendekoa.
Eusebio Erkiaga kaletik hilerria aterako dugu. Hemendik, eskuinean, Dendari kalean hasi zen Erdi Aroko horma-irudia. Horma honek Dominikarreko komentua mantentzen du eta Lumentza mendia hartzen duen altuera horretan, Dolorosaren irudi baten ondoren, Likona Dorre Zaharra ikus dezakegu, agian, herrian dagoen eraikinik zaharrena.
Bidegurutzean, ezkerretara eta bidexkak markatutako gurutze-bide, Lumentza mendiaren gailurrera iritsiko gara.
Erdibidean Lumentza haitzuloa dago, Historiaurreko aztarnak aurkitzen diren eta ikerketa-fasean dagoena, gaur egun jendearentzat itxita dago.
Mendiaren goialdetik, antzinako artilleriako gunea, Lekeitioko herri osoa ikus dezakezu: Zubietako jauregia, San Nikolas edo Garraitz uhartea, portua, hondartzak ...
IBILBIDEA 3.- Irteeran bezte alditan bezala, Gamarra enparantzatik, Gamarra kalea hartuko dugu. Aurrean, Udaletxea aurkituko dugu, Euskadiko Kontseiluko eraikin barroko tipikoa, XVIIIgarren mendekoa.
Ezkerretan, Oxangoiti jauregia dago, XVIIgarren mendekoa. XVIIgarren mendeko egurrezko ate eta egur tailatuaren bandoak nabarmentzen dituzte. Une honetan, Arranegi kalean sartuko gara, arrantza auzoa. Arranegi kalea auzoaren ardatza da, kale dotorea, erdi herrikoa, non beste kaleak elkartzen diren. Hemen dorre eta jauregi ugari ikusi ahal izango dituzu, batzuk nahiko desfiguratuta baina beste garaietatik ikuskizun interesgarriak.
Azpiri kalean, Uribarria etxe-jauregia dago, eta antzinako suaren aurkako harresia (XV mendekoa), hauso hau bitan zein banatzen zen.
Arranegi kalea Arranegiko zabalera iristen da, auzo osoaren laburpena. Plaza hau auzo honen amaiera zen eta hemen Upaetxea nabarmentzen du, bai bere ezkutuarengatik. XVIIgarren mendekoa, beirudien eta balkoi tailatuen araberagatik. Hemen zegoen herriko beste ate bat. Hortik aurrera, Arranegi auzoa edo Ezpeleta kalea, San Pedro Arrantzaleen Elkartea daude, XIXgarren mendearen hasieratik, eraikin neoklasiko monumentala. Geroago, San Pedro-ren irudia aurkituko dugu XIXgarren mendearen amaieran mugitu zen, Arranegin zegoen herriko atetik.
Ezpeleta kalean jarraituz, urmaelean eta itsaslabarretan bukatuko dugu, San Juan baseliza dago XVIIIgarren mendekoa. Ermita hau bigarren eraikuntza da, lehenengoa, lurralde batean, itsasora erortzi zen. Ermita hau San Pedro koadrilarentzako topalekua eta artilleriako postuetarako defentsa gunea izan zen. Lekeitioko kostalde osoa estaltzen duen ikuspegia.
Itzuli ahal izateko, portuko bidez egin dezakegu. Ibilbidearen ondoren, Isuntzako hondartzaraino iristeko proposatzen dogu, eta hortik, marea txikian, San Nikolas edo Garraitzeko uhartera .
IBILBIDEA 4.- Aurreko alditan bezala, Gamarra enparantzatik irtengo gara eta Resurrección Maria Azkue kalea hartuko dugu, bertan 1862an sortutako Nautika Eskola Zaharra dago, eta San Jose eskola ere, gaur egun Eusebio Erkiaga Kultur Etxea.
Nautikako Eskola kontrako eta eskola ondoan, San José edo (Konpannia) eliza, barrokoa, 1688 urtean dohaintzan Jesus Compainiari eta institutu honen egoitza, kanporatu arte XVIIIgarren mendean.
Apalloa kalea hartuko dugu, Resurrección María Azkue euskarologo oroitzapenezko plaka berreskuratuko dogu eta Pascual Abaroa etorbidean bukatuko dugu. Bertan, herrira kokatzen den beste ate bat zegoen, Apalloako atea. Aurrerantz begira dagoen bidegurutze aurrean, Kristo Piztuerako Aitaren Ermita (Aitta Piela) ikus dezakezu. XVIIgarren mendekoa, beste umiliatzaile tipikoa. Aurreko bidegurutzera itzultzeko, Pascual Abaroa bidean jarraituko dugu.
Ezkerretan, Abaroa jauregia dago (antzinako Agustinen komentua), gustu neobarroko frantseseko jauregi bat, erromantizatutako lorategiz inguratuta. 1891. urtean eraiki zuten. Eskuinaldean Erdi Aroko beste harresi zati bat ikusi ahal izango duzu.
Merkatu plazan dagoen bidegurutzean, Santa Katalinako etorbidea hartuko dugu, eta Santa Katalina baseliza (Antzoriz-ko Baseliza) eta itsasargira eramango gaituena. XIVgarren mendeko eraikuntza da eta kanoi posizioetan defentsa-puntua ere izan zen.
Aldeetan Santa Katalinako haitzuloa dago, molusko bildumagileen historiaurreko aztarnak dituena. Gaur egun, publikoari itxita dago ikerketa-fasean.
Ibilbidearen amaieran, Maderas de Lekeitioko konpainia eta Eluntzeta baserria zeharkatzen duen errepidea hartuko dugu. Hona hemen Talaijara igotzen hasiko gara. Hemen ikusitako ikuspegia Matxitxako eta Donostia artean banatzen da.
