Lekeitio (Bizkaia), 1864-1951.

Eusebio Maria Dolores eta Maria del Carmen Aberasturiren semea. "Euskaldunen tradizio herrikoiaren testamendu handi" hau -horrelaxe izendatu zuen Antonio Tovar jaunak- gurasoei zor zaie lehenik eta behin, euskal hizkuntzarekiko zuten jarrera eta zaletasunagatik; izan ere, bere aita euskal poeta esanguratsua izan zen eta bere ama esapide eta esamoldeen artxibategi bizia zen.

Resurrección María Azkue

Lekeition Nautika ikasketak egin zituen eta Bilbon batxilergoa egin zuen. Elizaren deia sentitu zuen eta Gasteizko Seminarioan Filosofia eta Teologia ikasi zuen. Bertan Domingo Aguirre izan zuen ikaskide, etorkizunean Kresala eta Garoa idatziko zituen idazlea. Harreman estua izan zuten biek bizitza guztian zehar. Gasteiztik Salamancara jo zuen.

Han, Eskritura Santua eta Zuzenbide Kanonikoa ikasi zituen. Beranduago Bruselan eta Koloniako Musika-eskolan musika ikasketak egin zituen. 1888an Bizkaiko Foru Aldundiak Bilboko Institutuan euskarari buruzko katedra bat sortzea erabaki zuen eta katedra hori betetzeko lehiaketa edo oposizio moduakoak deitu zituen.

Azkue lehiaketara aurkeztu zen eta irabazi egin zuen, nahiz eta Arana Goiri eta Unamuno lehiakide izan (besteak beste). Katedra hori bete zuen egun horretatik 1936ko gerra zibili lehertu zen arte. Apaiza bazen ere sekula ez zuen artzain-kargurik izan. Europan barna bidaiatu zuen sarri eta herrialde barruan ere ibili zen han-hemenka.

Bere kasuan, ezinbestean bidaiatu behar zuen, baldin eta gauzatu zuen pilaketa lana burutu nahi bazuen. 1918an Oñatin Eusko Ikaskuntzen lehen Kongresua burutu zen.

Urte horretan bertan Euskaltzaindia sortzea adostu zen eta euskaltzain sortzaile izateko izendatu zituzten lauen artean, Azkue izan zen bat. Sortu berria zen entitateak egindako lehenengo saioetako batean Azkue Lehendakari izendatu zuten.

Heriotzak dei egin zion arte bete zuen kargua Azkuek. 1927an Madrilen kokatutako Real Academia Españolako kide oso izendatu zuten, euskal hizkuntzaren ordezkari gisa. Fisikoki sendoa eta gorpuzkera handikoa zen Azkue, lanerako gaitasun handia zuen eta umore bikaina.

Hil arteraino egunero joaten zen lan egiten zuen Akademiako egoitzara (Erribera 6, Bilbo). 1951ko urriaren 14an istripu larria izan zuen, Arriaga Antzokiaren parean Nerbioi ibaira jausi zenean. Langile batek atera zuen uretatik, baina urte horretako azaroaren 9an hil zen.

Obra ederra, benetan eskerga ondu zuen hainbat alorretan: musika, literatura erlijiosoa, antzerkigintza, nobelagintza, kazetaritza, lan didaktiko eta abarretan.

Hark hiztegi ahanztezina idatzi zuen bi liburukitan, Diccionario Vasco-Espanol-Frances (1905). Hiztegi honen baliorik handiena, herri literatura eta literatura zaharreko lexikoa bildu izana da, eta eragin handia izan du ondorengo idazleengan. Euskal aurrizki eta atzizkiak eta euskararen kategoria gramatikalak bildu zituen Morfologia Vasca (1923) liburuan eta euskal aditzaren forma zaharrak aztertu zituen Euskal Izkindea/Gramatica euskara (1891) gramatikan. Euskal musikan, herri poesian eta folklorean oinarritutako Cancionero popular vasco (1918), Euskalerriaren yakintza (1935-47), Lamiak Euskalerrian (1927), Vizcaytik Bizkaira, Sasi-eskola, Aitaren bildur, Gainzabaleko eiztaria. Eguzkia nora eta zartzuela.

Opera eta oratorio batzuk idatzi zituen. Literatura ere landu zuen eta, horrela, bereak dira Txirristadak, Bein da betiko, Patxi Guzur eta Ardi galdua (1918).